“Edebiyat Dersleri” Listesi

Edebiyat Dersleri - Vladimir Nabokov

Bir önceki yazımda 2020 yılı içinde okumayı hedeflediğim kitaplar için bir kategorik liste paylaşmış ve her bir kategoriden en az bir adet kitap okuyacağımı belirtmiştim. Bu liste yeterince zengin olsa da yıl içindeki okuma hedefimin tümünü kapsamıyor.

Halihazırda okuduğum Charles Dickens’ın Bleak House isimli romanı var. Bu kitabı okumaya beni yönlendiren ise bir başka kitap: Vladimir Nabokov’un Edebiyat Dersleri isimli eseri. Kitap Nabokov’un Cornell’de verdiği edebiyat derslerinde işlediği romanlardan derlenmiş bir eser. Bleak House bu kitapta analiz edilen ikinci roman. İlk analiz edilen roman da Jane Austen’in Mansfield Park adlı yapıtı. O kitabı daha önce okumuştum ve şimdi de ikinci roman olan Bleak House‘dan devam ediyorum. Bu seneki hedeflerinden biri de Edebiyat Dersleri‘nde işlenen tüm romanları ve Nabokov’un yapıtının kendisini bitirmek. Bu sebeple bu senenin ikinci listesi olarak aşağıdaki listeye bakmanızı tavsiye ederim:

1. Mansfield Parkı (Mansfield Park) – Jane Austen
2. Kasvetli Ev (Bleak House) – Charles Dickens
3. Madam Bovary – Gustave Flaubert
4. Tuhaf Bir Vaka: Doktor Jekyll ve Bay Hyde (Strange Case of Dr. Jekyll and Mr. Hyde) – Robert Louis Stevenson
5. Swann’ların Tarafı (Du Cote de Chez Swann) – Marcel Proust
6. Değişim (Dir Verwandlung) – Franz Kafka
7. Ulysses – James Joyce

Bu listenin bir kılavuz olma açısından önemli olduğunu düşünüyorum. Nabokov bir edebi eseri her zaman yapısı ve üslubuyla ele almaya özen göstermiş, her zaman eserdeki büyüyü aramıştır. Ona göre büyük romanlar büyük peri masallarıydı; bu listedeki masallar da belki peri masallarının en güzelleridir.

Nabokov bir kitabı okurken ister istemez kalbimiz ve zihnimizin devreye gireceğini söyler. Fakat ona göre romanın okunmasındaki temel araç belkemiğimiz olmalıdır:

"Zihnimizle okuyor olmamıza rağmen, sanat zevkinin yeri, iki kürek kemiğinin arasıdır. O küçük titreme kesinlikle, saf sanat ve saf bilimi geliştirdiğinde insanlığın elde ettiği en yüksek duygu biçimidir. Belkemiğine ve onun ürpermesine tapalım."

Yine Nabokov bir yazarın farklı bakış açılarıyla değerlendirilebileceğini, fakat ondaki en önemli yönün sanatçılık olduğunu söyler:

"Bir yazar, üç bakış açısından ele alınabilir: Bir hikaye anlatıcısı olarak, bir öğretmen olarak, ya da bir büyücü olarak düşünülebilir. Büyük bir yazar bu üçünü –hikaye anlatıcısı, öğretmen, büyücü– kaynaştırır ama üstün gelen ve onu büyük bir yazar yapan ondaki büyücüdür."

Bu listedeki eserler Nabokov’a göre sanatsal büyücülüğün ve o belkemiğinde hissedilen sanat zevkinin en ön plana çıktığı, en baştan büyülü dünyaların kaos içinden çıkarılarak yaratıldığı yapıtlardır. Onun tavsiye ettiği gibi, ilkel bir hayalgücü ile değil, “kişisel olmayan hayalgücü” ve “sanatsal keyif” araçlarıyla okunması, yazarlarının zihinleri ile sanatsal açıdan ahenkli bir denge kurulması ve kişisel olana kapılıp gitmemek için sıklıkla “uzak durarak” tadına varılması gereken romanlardır.

Evet, “Fanny Price’ın gözlerinin ve küçük soğuk odasının döşemesinin rengi önemli”dir.